Claudio Monteverdi
Claudio Monteverdi 1567-1643
Sinds de oprichting in 2016 heeft de Stichting Monteverdi XL jaarlijks in Amersfoort een festival georganiseerd voor muziek uit de fascinerende overgangsperiode van de Renaissance naar de Barok. De opeenvolgende festivals trokken een toenemend aantal bezoekers, niet alleen uit Amersfoort, maar uit heel Nederland en zelfs daarbuiten. Ook de aandacht in de media nam geleidelijk toe, met in 2019 onder meer een lang interview met artistiek leider Krijn Koetsveld en een optreden van Le Nuove Musiche in Podium Witteman op NPO 2 in de aanloop naar het vierde festival medio 2019. Recent was Koetsveld opnieuw te gast in dit programma, bij de presentatie van het ‘Monteverdi orgel’.
In zijn voor zijn tijd uitzonderlijk lange leven (1567-1643) zorgde Monteverdi bijna ‘eigenhandig’ voor een geweldige ontwikkeling van de muziek. Van de ‘conservatieve’ katholieke kerkmuziek van de Renaissance leidde die via muziekwerken op religieuze en wereldlijke teksten tot aan de operamuziek, die in de eerste helft van de 17e eeuw in Italië tot bloei kwam. De achttien opera’s van Monteverdi speelden daarin een cruciale rol. Monteverdi wordt beschouwd als de ‘uitvinder’ van de opera zoals wij die nu kennen.
De ‘oude’ kerkmuziek werd gekenmerkt door dominantie van de muziek over de tekst, met een heldere melodische structuur en gebalanceerde harmonie in de zangpartijen. Monteverdi draaide dat om. In zijn nieuwe muziektaal vond hij mogelijkheden om de poëtische teksten die hem al van jongs af boeiden (Petrarca, Tasso) door de muziek te laten ondersteunen. De poëtische tekst ging hem boven de muziek.
Van de madrigalen, waarvan het eerste boek verscheen toen Monteverdi pas twintig was, loopt een directe lijn naar zijn latere muziektheater. Om zijn muziek aan zeggingskracht te laten winnen, ontwikkelde Monteverdi de polyfonie en het contrapunt verder dan zijn voorgangers. Daarnaast rekte hij het gebruik van dissonanten op en was hij de eerste die pizzicati en tremolo’s gebruikte in de orkestpartijen, om spanning en sfeer te creëren. Als ondersteuning van de zangpartijen maakte hij als eerste gebruik van een doorlopende baslijn (basso continuo). In verschillende opzichten is Monteverdi’s muziek na vier eeuwen nog steeds musica nova!
Onze festivals rond de muziek van Monteverdi bieden dus de kans om de muziekgeschiedenis vanuit een belangrijke kern inzichtelijk te maken.
Meer over Claudio Monteverdi kan je lezen in onderstaand boek van Krijn Koetsveld, artistiek leider van Monteverdi XL, dit boek is verkrijgbaar via Bol.com.
